قدس آنلاین- موتور محرکه توسعه یافتگی در هر کشوری نتیجه عمل و فکر نخبگان آن کشور است و این گروه می‌توانند سرنوشت یک جامعه را متحول کنند. اما نبود برنامه مدون برای حفظ نخبگان وعقیم ماندن توانایی‌هایی آن‌ها در کشور ما، موضوعی است که موجب دلسردی این قشر و در موارد بسیار، مهاجرت آن‌ها به خارج از کشور می‌شود.

درهمین زمینه با پروفسورعلی فرقانی، استاد دانشگاه ساوت استرالیا که از سال ۱۳۸۸ تا کنون صاحب پست‌های مدیریتی و تحقیقاتی گوناگون درخارج از کشوربوده است، گفت و گو کرده‌ایم. پروفسور فرقانی که در تحریریه روزنامه قدس با حوصله به پرسش‌های ما پاسخ داد، مسئولیت‌های علمی و اجرایی دیگری از جمله مدیریت اطلاعات مکانی در دولت فدرال استرالیا، استاد مدعو فولبرایت در دانشگاه برکلی آمریکا، استاد مدعو سازمان محیط زیست ایالت مونتانا آمریکا، دانشمند ارشد و مشاور فنی سازمان فضایی و نقشه برداری استرالیا، استادیاری دانشگاه‌های تهران و... را در کارنامه پرافتخار خود دارد.

فرقانی در حوزه تحقیق و اجرای پروژه‌های ابتکاری اطلاعات ماهواره‌ای برای استفاده در مدیریت شهری و منطقه‌ای، مدیرت حوزه‌های آبی، اکتشاف گاز و نفت و مواد معدنی، سلامت و بهداشت، حوادث طبیعی، محیط زیست و کشاورزی، تغییرات آب و هوایی و مهندسی عمران، صاحب تخصص و تجربه است و از وی بیش از۱۰۰ مقاله و سخنرانی علمی منتشر شده است. پروفسور فرقانی در تحقیقات دوره دکتری خود با همراهی همکارانش موفق به اختراع بزرگ‌ترین نرم افزاراطلاعات مکانی SDE)) شده است که اکنون به عنوان مشهورترین موتور مدیریت اطلاعات مکانی هوشمند، یکپارچه [ArcSDE [در دنیا شناخته می‌شود.

* آقای دکتر؛ برای موفقیت و پیشرفت، هوشِ بالا مهم‌تر است یا وجود امکانات؟

** اولین چیزی که برای موفقیت انسان از اهمیت بالایی برخوردار است، داشتن پشتکار است. اگر شما از این مؤلفه برخوردار باشید، می‌توانید پله‌های موفقیت را یکی یکی طی کنید و به اوج موفقیت دست پیدا کنید. عبارت‌های «نمی‌توانم» و «نمی‌شود» برای انسان هایی که در کارشان پشتکار و اعتماد به نفس پایدار دارند، معنی ندارد و شکست در ذهن آن‌ها تعریف نشده است، بلکه هر هدفی را که اراده و تمرکز کنند، بدست می‌آورند و هیچ گاه در مسیر زندگی‌شان خسته نمی‌شوند. همه افرادی که در دنیا به موفقیتی دست پیدا کرده‌اند الزاماً مدارک دانشگاهی آنچنانی نیز ندارند و با تکیه بر توان و پشتکار خودشان به این سطح از موفقیت دست پیدا کرده‌اند و از شکست خوردن خسته نشده‌اند. آن‌ها علت ناکامی‌های خودشان را ریشه یابی کرده با تجزیه و تحلیل درست به حل مسائل پرداخته‌اند. بدون تردید انسان با اعتماد به نفس و ایمان قلبی به پروردگار می‌تواند به هرموفقیتی در زندگی دست پیدا کند.

* آیا در زندگیتان شکست را تجربه کرده اید؟

** بله من هم مانند بیشتر انسان‌ها شکست را تجربه کرده‌ام و به نظرم هر شکستی یک تجربه تازه است که می‌تواند مقدمه پیروزی هم باشد، به شرط اینکه انسان ناامید نشود و به تلاش خود ادامه دهد.

* آیا در خارج از کشور همه امکانات برای افراد مهیاست یا افراد خودشان باید زمینه پیشرفت را برای خودشان فراهم کنند؟

** افرادی که تمایل دارند برای ادامه زندگی و کسب و کار به خارج از کشور بروند، فکر نکنند که در خارج از کشور اسب زین شده‌ای را در اختیارشان قرار می‌دهند و آن‌ها می‌توانند براحتی بر این اسب سوار شوند و با سرعت بالا آن را برانند، بلکه باید اعتماد کارفرما را درهمه زمینه‌ها کسب کنند. از طرفی فرایند جذب و واگذاری امور به افراد، در کشورهای پیشرفته بر مبنای لیاقت و شایسته سالاری، بررسی ابعاد شخصیتی، رفتاری، قدرت محاوره‌ای بالا، تخصص فنی افراد و توانایی انجام کار گروهی است. در طول دوران کار به عنوان مدیر کل فنی اطلاعات مکانی یک سازمان دولتی در پروژه‌های مختلف، خودم افراد متخصص را برای انجام فعالیت‌ها استخدام می‌کردم، ولی برخی از آن‌ها در طول انجام کار به دلیل ناکارامدی‌شان اخراج می‌شدند.

* از چه زمانی به طرف علوم فضایی سوق پیدا کردید؟

** من قبل از هر تصمیمی به تحقیق و پژوهش درباره آن می‌پردازم. به یاد می‌آورم که از دوره دبیرستان چندین مجله بین المللی در زمینه علوم ماهواره‌ای را مطالعه می‌کردم و در مقطع کارشناسی در دانشگاه مازندران و بابلسر از طریق کمک هزینه‌ای که دانشگاه به دانشجویان می‌پرداخت این مجلات را از خارج از کشور مشترک شدم و با مطالعه این مجلات بیشتر به علوم فضایی علاقه‌مند شدم. پس از اینکه تحصیلات کارشناسی را در سه سال و با نمره عالی به پایان رساندم با دریافت تنها بورسیه در رشته مورد نظرم از وزارت علوم و تحقیقات از بین ۲۵۰نفر برای ادامه تحصیل انتخاب و به استرالیا اعزام شدم. آنچه برای من در این مرحله از زندگی ثابت شد این بود که همه موفقیت‌ها بر مبنای رابطه و ارتباطات نیست، بلکه اگر انسان شایستگی و توانمندی داشته باشد می‌تواند به اهداف خود دست یابد.

* اینکه تعداد زیادی از نخبگان از کشور خارج می‌شوند به چه دلیل است، آیا کشور از ظرفیت نخبه پروری برخوردار نیست؟

** ایران ظرفیت نخبه پروری را دارد و اگر فرایند جذب و استخدام به صورت درست انجام شود و احترام به این قشر در جامعه از سوی برخی مسئولان رعایت شود، بدون تردید هیچ‌کس برای خدمت به کشورش لحظه‌ای درنگ نمی‌کند. وقتی من در ۱۵دسامبر سال ۱۹۹۷در سن ۲۶ سالگی مدرک دکتری را دراسترالیا دریافت کردم، بی‌درنگ صبح روز بعد در پرواز استرالیا به سمت ایران با انگیزه خدمت به وطن بودم و بلافاصله دردانشگاه‌های تهران به تدریس مشغول شدم. هنوز سه ماه از تدریس نگذشته بود که برای سه کنفرانس بین المللی و ارائه مقاله و سخنرانی از کشورهای مختلف دعوت شدم، ولی برخی افراد با نامهربانی‌ها و تنگ نظری‌هایشان همکاری‌های لازم را مبذول نکردند. حتی تمایل به همکاری با سازمان فضایی ایران را نیز اعلام و رزومه و مدارک تحصیلی را به این سازمان ارائه دادم، اما از طرف آن‌ها تعامل و همکاری به صورت خیلی کند پیش رفت و در نهایت فقط از واژه منتظر باشید استفاده می‌شد. از طرفی شرایط زندگی برای من و امثال من طوری سخت شده بود که امکان رشد و ترقی عملاً ناممکن بود. متأسفانه برخی از مسئولان و مدیران نمی‌توانند به جوانان اعتماد کنند و راه پیشرفت نخبگان را مسدود می‌کنند. وقتی با این گونه شرایط مواجه شدم پس از ۱۱ ماه حضور در ایران، تصمیم گرفتم به استرالیا برگردم و جای بسی تأمل دارد که این کشور ظرف چند روز شرایط را برای بازگشت به استرالیا و ادامه تحقیقات علمی و آکادمیک فراهم کرد.

* با این اوصاف توصیه شما به مسئولان در ایران چیست؟

** تقاضای من از همه مسئولان و مدیران این است که مانع پیشرفت دیگران، بخصوص نخبگان و جوانان نشوند و با رعایت شأن و احترام، بستر را برای رشد و پیشرفت ایران آماده کنند. چند سال پیش وزارت علوم تحقیقی پیرامون این موضوع که چرا نخبگان پس از ادامه تحصیل به کشور بازمی‌گردند، ولی در مدت کوتاهی دوباره از کشور خارج می‌شوند، انجام داده بود که چکیده و درون مایه اصلی آن این بود که احترام نخبگان در کشور حفظ نشده بود. من در استرالیا در پست‌های مختلف مسئولیت داشتم تا اینکه در سن ۳۴ سالگی موفق به دریافت یکی از سه بورسیه مشهور و فولبرایت آمریکا با حمایت دولت استرالیا شدم. بورس فولبرایت آمریکا بالاترین بورس تحصیلی است که باید به امضای مقامات عالی رتبه دو کشور مبدأ و مقصد برسد که به همراه دو نفر دیگر که پدر علم سرطان و پدر علم شهرسازی استرالیا بودند در دانشگاه برکلی آمریکا به اتفاق همسرم خانم دکتر فرزانه کاظمی این فرصت را به ما دادند تا در کنار هم به عنوان استادان مدعو با مسئولیت تحقیق و تدریس در دانشگاه کالیفرنیا برکلی (UCB) دوره فوق دکترا درعلوم فضایی را با موفقیت به اتمام برسانیم. نکته اینجاست که تلاش خستگی ناپذیرمان در این دوره مورد قدردانی و تشکر نخست وزیر وقت استرالیا و سفیر آمریکا در استرالیا قرار گرفت. بنابراین و به دلیل همین احترام با اینکه در آمریکا فرصت اشتغال برایمان مهیا بود به اصرار خانواده‌ام دوباره به استرالیا برگشتم و به مدت ۱۰ سال در پست دانشمند ارشد و مدیر یکی از وزارتخانه‌های این کشور به فعالیت پرداختم و در سیاست‌گذاری‌های کلان دولتی و بین المللی نقش‌آفرینی کردم.

* و چه توصیه‌ای به جوانان دارید؟

** از فرهنگ لغت زندگی‌شان کلمه «نه» و «نمی‌توانم» را حذف کنند و خستگی ناپذیر باشند و از هیچ مانعی ناامید نشوند. حتی اگر مسئولی امکاناتی در اختیار آن‌ها قرار نداد با تکیه بر توان خودشان امکانات را فراهم کنند و با حداقل‌ها شروع کنند. از طرفی این را بدانید که عطش مدرکی که در ایران وجود دارد در کشورهای دیگر وجود ندارد و خیلی از افرادی که به موفقیت دست پیدا کرده‌اند، شاید از مدرک دانشگاهی آنچنانی برخوردار نبوده‌اند. بنابراین تنها به مدرک دانشگاهی تکیه نکنند. از طرفی واقعاً جای تأسف دارد که کشورمان برای تحصیل افراد هزینه‌های فراوانی را انجام می‌دهد و براحتی این سرمایه‌ها را به عنوان نیروی کار نخبه در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌دهد در صورتی که اگر در ایران برای موضوعات مختلف پروژه‌های گوناگون تعریف شود و مدیریت و برنامه ریزی اصولی به صورت مناسب انجام شود و فرصت اشتغال برای جوانان کشورمان فراهم ‌شود آن‌ها با هدف اشتغال و کسب درآمد به کشورهای بیگانه مهاجرت نخواهند کرد.